Caerdydd a'r Dociau
Roedd caer yng Nghaerdydd o'r cyfnod Rhufeinig cynnar gyda chei bychan a ddefnyddid gan fasnachwyr Llychlynnaidd hefyd. Yn ddiweddarach adeiladodd y Normaniaid gastell ar olion yr hen gaer Rufeinig. Tyfodd anheddiad ac erbyn canol y ddeuddegfed ganrif roedd y boblogaeth tua 2000.
Yn y 18fed ganrif roedd masnach forwrol yn datblygu'n gyflym, ond roedd Caerdydd dan anfantais oherwydd yr anallu i ddarparu ar gyfer llongau mawr. Erbyn diwedd y ganrif honno roedd cynhyrchu haearn yn tyfu'n gyflym o gwmpas Merthyr Tudful. Roedd dadlwytho a llwytho llongau wedi’u hangori yn y sianel neu ar y mwd ger ceg yr afon ymhell o fod yn foddhaol ac yn yr oes adeiladu camlesi, ystyriwyd Camlas Sir Forgannwg yn ateb delfrydol i’r problemau trafnidiaeth.
Roedd cymaint o lo’n cael ei dynnu o’r Cymoedd, fodd bynnag, fel bod y gamlas yn annigonol. Roedd angen cyfleusterau dociau a glanfeydd ychwanegol.
Ac felly dechreuodd 70 mlynedd o ehangu cyson yn y dociau, tan mai Caerdydd oedd allforiwr glo mwyaf y byd ar ddechrau’r 20fed Ganrif.
-
castle
The original Norman motte and bailey castle was built in the late 11th century with a wooden keep by Robert Fitzhamon. In the 12th century the castle began to be rebuilt in stone. Adeiladwyd y castell mwnt a beili Normanaidd gwreiddiol ar ddiwedd yr 11eg ganrif gyda phren wedi'i gadw gan Robert Fitzhamon. Yn y 12fed ganrif dechreuodd y castell gael ei ailadeiladu mewn carreg. -
map1610 john speed
Cardiff was only a small town at that time. "The Key" on the River Taff can be seen. Dim ond tref fechan oedd Caerdydd bryd hynny. Gellir gweld "The Key" ar Afon Taf. -
map1920
All of the docks are shown here. They were built over a period from 1839 to 1907. The extent of the railway network and the vast number of coal staithes and cranes is evident. The blue colouring of the entrance channel is a bit misleading as at low tide it was almost entirely mud. Dangosir pob un o'r dociau yma. Fe'u hadeiladwyd dros perioad o 1839 i 1907. Mae maint y rhwydwaith rheilffyrdd a'r nifer fawr o greaduriaid a chraeniau glo yn amlwg. Mae lliwio glas sianel y fynedfa ychydig yn gamarweiniol oherwydd ar lanw isel roedd bron yn gyfan gwbl fwd. -
002 2144
An early photograph (1884) of a sailing ship at at a coal tip in Bute East Dock. Ffotograff cynnar (1884) o long hwylio ar domen lo yn Noc Dwyrain Bute.
Developed by The Heritage & Cultural Exchange a Charitable Incorporated Organisation ( No. 1174349)
We are grateful to the following who have allowed use of some images from their collections, and who retain the copyright thereto:
Cardiff Council / ABP Collection | Amgueddfa Cymru - Museum Wales | Cardiff Hubs and Libraries