Camlas Sir Forgannwg
Tyfodd y diwydiant cynhyrchu haearn o gwmpas Merthyr Tudful yn sgil y bartneriaeth rhwng Richard Crawshay a Henry Cort, oedd wedi rhoi patent ar broses gwneud haearn o ansawdd gwell. Gwnaeth y galw ychwanegol am haearn gyr "newydd a gwell" ychwanegu at y problemau o ran ei gludo i gwsmeriaid drwy Gaerdydd, y porthladd agosaf. Roedd y daith dros dir yn araf ac anfoddhaol.
Ond, roedden ni yn oes y Camlesi ac felly adeiladwyd Camlas Sir Forgannwg fel ateb. Daeth hyn â'r llwyth cyntaf o haearn i Gaerdydd ym mis Chwefror 1794.
Yn ddiweddarach, gwelwyd bod ansawdd glo De Cymru cystal nes i'r fasnach ar hyd y Gamlas dyfu i'r fath raddau nes i ddoc y gamlas gael ei orddefnyddio.
Roedd cwmni’r gamlas eisiau adeiladu doc mwy, ond roedd y tir roedd ei angen yn eiddo i 2il Ardalydd Bute. Yn y pen draw, gwelodd yr Ardalydd bod cyfleoedd busnes iddo yntau hefyd, a buddsoddodd yn yr hyn a fyddai’n datblygu’r Ddoc Gorllewin Bute wrth ymyl y gamlas.
-
010 0015
Sea Lock basin
Photograph taken in 1891Basn Loc y Môr
Tynnwyd y llun ym 1891. -
010 0015
This dry dock was used principally to repair canal boats but it was large enough to allow the construction of at least two sea-going schooners.
Known a various times as Jenkins Dock or Chaddocks Dock it was situated near the south corner of Loudoun SquareDefnyddiwyd y doc sych hwn yn bennaf i drwsio cychod camlas, ond roedd yn ddigon mawr i adeiladu o leiaf ddwy sgwner fordeithiol.
Cafodd ei adnabod ar wahanol adegau fel Doc Jenkins neu Ddoc Chaddock, ac roedd ger cornel ddeheuol Sgwâr Loudoun -
011 0006
Canal Offices
The man in this photograph taken in 1893 is believed to be Lewis Llewellyn, the canal company's general manager.Swyddfeydd y gamlas
Credir mai'r dyn yn y llun hwn, a dynnwyd ym 1893, yw Lewis Llewellyn, rheolwr cyffredinol cwmni’r gamlas -
009 0025
Old Sea Lock Hotel
The public house was situated right on the canal bank on the west side.Gwesty'r Old Sea Lock
Roedd y dafarn wedi’i lleoli reit ar lan y gamlas ar yr ochr orllewinol. -
011 0002
The river is in the bottom left of the picture with the Bute West and Bute East Docks at the top. The residential and business areas of Butetown can be clearly seen. The photo is dated to pre 1930. Mae'r afon yng ngwaelod y llun gyda Dociau Gorllewinol Bute a Dwyreiniol Bute ar y top. Mae ardaloedd preswyl a busnes Butetown i'w gweld yn glir. Mae’r llun yn dyddio o cyn 1930. -
007 0909
The canal ran through the centre of Cardiff.
The barge is passing Mill Lane.Rhedai'r gamlas trwy ganol Caerdydd.
Mae'r cwch camlas yn mynd heibio Lôn y Felin. -
007 0898
James Street bridge
The canal drained after the dredger Catherine Ellen crashed into the lock gates on 5 December 1951. The canal was filled in and now takes the form of Canal Park through ButetownPont Stryd James
Draeniodd y gamlas ar ôl i'r carthlong Catherine Ellen daro i mewn i gatiau'r loc ar 5 Rhagfyr 1951. Llenwyd y gamlas - dyma Barc y Gamlas yn Butetown erbyn hyn.